„Byliśmy pożyteczni”. Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Warszawie w hołdzie powstańcom

Mija 78 lat od wybuchu Powstania Warszawskiego – heroicznego zrywu dającego nadzieję na wyzwolenie miasta i mieszkańców spod hitlerowskiej okupacji. Wodociągi Warszawskie wspominają te szczególne dla historii miasta wydarzenia oraz znaczący udział ówczesnych pracowników przedsiębiorstwa. W czasie walk dbali oni o nieprzerwane dostawy wody na terenie miasta, a część z nich zaangażowała się też w pomoc powstańcom i cywilom, ewakuując ich podziemnymi trasami oraz umożliwiając przekazywanie meldunków.

Historia Wodociągów Warszawskich i kanalarzy jest nierozerwalną częścią historii Powstania Warszawskiego, mającą ogromny wpływ na przebieg wydarzeń w 1944 roku. Pracownicy pełniący służbę w Inspekcji Sieci Wodociągowej i Kanalizacyjnej w Stacji Filtrów czy Stacji Pomp Rzecznych nieustannie dbali o utrzymanie dostaw wody do największych obszarów oblężonego miasta. Dzięki temu personel powstańczych szpitali, punktów zakwaterowania i wyżywienia mógł pomagać ewakuowanym cywilom oraz uczestnikom walk. Pracownicy przedsiębiorstwa robili też wszystko, by uchronić urządzenia, których uszkodzenie mogłoby odciąć stolicę od bieżącej wody.

Mimo starań, sieć wodociągowa nie uniknęła znaczących zniszczeń, a kluczowe zakłady, w tym m.in. Stacja Filtrów, pozostawały w rękach wroga. Kiedy wody zaczynało brakować w punktach opieki medycznej, na pomoc ruszali pracownicy wodociągów. Oczyszczali, naprawiali i uruchamiali studnie, zasilane wodą gruntową. Chętnie pomagali także w naprawach aparatury medycznej i różnego rodzaju instalacji.

„Ile radości sprawiały, co prawda niewielkie ilości, ale stale czerpanej z tych studzien wody, zwłaszcza przy świadomości, że ta możliwość stanowiła niezależność i pewność, że określoną ilość wody możemy stale w ciągu doby otrzymywać. […] Byliśmy pożyteczni” – wspominał inż. Henryk Janczewski, wówczas zastępca naczelnika Stacji Filtrów (H. Janczewski „Całe życie z Warszawą”, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987 r.).

Strategiczne znaczenie warszawskiej sieci kanałów

Pracownicy wodociągów nie tylko dbali o dostawy wody. W takcie Powstania Warszawskiego pomagali cywilom oraz walczącym powstańcom w przekazywaniu meldunków, transporcie broni oraz ewakuacji. Za wytyczanie podziemnych tras odpowiedzialni byli kanalarze. Nierzadko narażając swoje zdrowie i życie, przemycali niezwykle ważne dla losów powstania plany kanalizacji.

Wśród nich był mistrz Leonard Rydzyński ps. „Dziobaty”, który na przełomie sierpnia i września 1944 roku brał udział w ewakuacji kilku tysięcy powstańców ze Starego Miasta do Śródmieścia. Odpowiedzialny był także za otwarcie włazu przy ul. Wareckiej. Szkolił młodych chłopaków, którzy dzielnie przeprowadzali mieszkańców kanałami. Postać Rydzyńskiego, w charakterystycznej czapce i długich butach robotnika kanałowego, została uwieczniona na zdjęciach znajdujących się w Muzeum Powstania Warszawskiego.

Wodociągowcy w hołdzie bohaterom tamtych wydarzeń

Dramatyczna historia Powstania Warszawskiego, która bez wysiłku pracowników wodociągów i kanalizacji mogła napisać o wiele tragiczniejszy scenariusz, ma szczególne znaczenie dla Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w m. st. Warszawie S.A. Również w tym roku przedstawiciele spółki biorą udział w szeregu wydarzeń upamiętniających powstanie z 1944 roku.

Cykl uroczystości z udziałem Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Warszawie rozpoczyna tradycyjne złożenie kwiatów i zapalenie zniczy pod tablicą upamiętniającą pracowników Wodociągów Warszawskich, którzy stracili życie podczas II wojny światowej. Płyta poświęcona poległym znajduje się na budynku przy pl. Starynkiewicza 5. Przedstawiciele Zakładu Sprzętu i Transportu zadbają o dostarczenie wody uczestnikom innych miejskich wydarzeń, na których pojawią się w asyście beczkowozu z warszawską kranówką:

• Podczas uroczystości przy Pomniku Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej (ul. Wiejska / Matejki) w godz. 12:00-16:00
• W czasie godziny „W” przy Pomniku Gloria Victis (Cmentarz Wojskowy na Powązkach) w godz. 13:00-19:00
• Podczas uroczystości składania kwiatów na kurhanie w godz. 15:00-21:00
• Podczas uroczystości w Parku Wolności przy Muzeum Powstania Warszawskiego (ul. Przyokopowa) w godz. 10:00-18:00
• Na koncercie „Warszawiacy śpiewają (nie)zakazane piosenki” na Placu Marszałka Józefa Piłsudskiego w godz. 18:00-23:00

Godzina „W” to dla warszawiaków symbol walk powstańczych. Dlatego co roku o godzinie 17:00 odbywa się też upamiętniający rejs po Wiśle. W tym roku, ze względu na niski stan wody w rzece, warszawscy wodociągowcy będą uczestniczyć w wydarzeniu ze swoją łodzią motorową Okoń.

O pozostałych wydarzeniach upamiętniających warszawskich powstańców oraz uczestników powstania w specjalnym informatorze obchodów 78-lecia wybuchu Powstania Warszawskiego.