DRUKUJ80 lat temu wybuchło powstanie w getcie. Wodociągi Warszawskie w akcji Żonkile
W tym roku obchodzimy 80. rocznicę dramatycznego zrywu polskich Żydów w warszawskim getcie. Powstanie przeciwko Niemcom trwało niespełna miesiąc – od 19 kwietnia do 16 maja 1943 r. Było to pierwsze zbrojne powstanie miejskie w okupowanej przez Rzeszę Europie. Wodociągi Warszawskie, jak co roku, pielęgnują pamięć o tych wydarzeniach, włączając się w akcję Żonkile i przypominając m.in. o roli bohaterów z kanałów.
Od utworzenia w 1940 roku getta z 400 tysięcy zamkniętych w nim Żydów wiosną 1943 r. zostało ich kilkadziesiąt tysięcy. Większość została przez Niemców wywieziona do obozów śmierci, dziesiątki tysięcy zmarły z głodu i chorób. Ci, którzy zostali, wobec widma nieuchronnej zagłady, nie mając nic do stracenia, nie chcieli ginąć biernie, a z bronią w ręku. Postanie wybuchło w przeddzień święta Pesach, gdy Niemcy wkroczyli do getta, by je ostatecznie zlikwidować. Do walki z Waffen-SS zbrojnie stanęło kilkaset osób.
Tegoroczne obchody rocznicowe zwracają szczególną uwagę na cywilów, którzy w tamtych dniach stawiali cichy opór okupantowi. Osaczona ludność, stłoczona w kryjówkach, bez jedzenia i picia, w dymie płonących kamienic, często przez wiele dni nie miała kontaktu ze światem zewnętrznym. Ci, którzy ukrywali się na piętrach, ginęli w pożarach lub decydowali się na samobójcze skoki na ulicę.
Według raportu niemieckiego dowódcy Jürgena Stroopa z likwidacji getta schwytano lub zabito kilkadziesiąt tysięcy Żydów – byli deportowani do obozów pracy, zabici na miejscu lub zagazowani w Treblince. Z getta udało się wydostać kanałami zaledwie kilkudziesięciu powstańcom, których większość zginęła później w wyniku denuncjacji. Niektórzy nieliczni powstańcy i cywile ukrywali się w ruinach getta aż do końca 1943 r.
Pracownicy wodociągów i kanalizacji w powstaniu
Grupa kilkudziesięciu powstańców w nocy z 8 na 9 maja 1943 r. zeszła do kanału włazem znajdującym się przy ul. Franciszkańskiej. Ich przewodnikami po podziemnych labiryntach byli Wacław Śledziewski i Czesław Wojciechowski, pracownicy Inspekcji Sieci Wodociągów i Kanalizacji. Po kilku godzinach dotarli w umówione miejsce pod jeden z włazów prowadzących do kanału biegnącego pod ul. Prostą. Według niektórych źródeł, czekając na transport spędzili w kanałach nawet dwie doby. Wśród uratowanych był m.in. Marek Edelman – jeden z przywódców powstania w getcie warszawskim. Tamte wydarzenia upamiętnia Pomnik Ewakuacji Bojowników Getta Warszawskiego przy ul. Prostej 51.
Akcja „Żonkile”
Wybór żółtego żonkila jako symbolu pamięci o powstaniu w getcie warszawskim, jest związany właśnie z Markiem Edelmanem, który ocalał dzięki pomocy warszawskich kanalarzy. Papierowe żonkile nawiązują do bukietu żółtych kwiatów, które co roku Edelman składał w hołdzie poległym pod Pomnikiem Bohaterów Getta.
Przedstawiciele Wodociągów Warszawskich złożą wieńce w hołdzie bohaterom powstania w getcie warszawskim w miejscach pamięci przy ul. Zamenhofa i Prostej. Szczegółowy program obchodów rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim jest dostępny na stronie internetowej Muzeum Historii Żydów Polskich Polin.
